بررسی وضعیت محصولات باغی و گلخانه‌ای استان خراسان رضوی، چشم‌انداز و راهکارهای منطبق‌بر تعادل‌بخشی آب

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 عضو کمیته کشاورزی مرکز ملی راهبردی مطالعات کشاورزی و آب اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران و استاد سازمان تحقیقات آموزش

2 پژوهشگر پسادکتری اکولوژی گیاهان زراعی، گروه اگروتکنولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

3 معاون پژوهشی مرکز ملی راهبردی مطالعات کشاورزی و آب اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران و عضو هیات علمی سازمان تحقیقات آموزش

4 سرپرست مرکز ملی راهبردی مطالعات کشاورزی و آب اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، تهران، ایران

10.22092/rhsj.2024.365715.1094

چکیده

این مطالعه با هدف تأمین امنیت غذایی و با در نظر گرفتن ظرفیت‌ آبی استان خراسان رضوی، با استفاده از اطلاعات کتابخانه‌ای و اسنادی به پیش‌بینی ظرفیت‌های آینده تولیدات باغی و گلخانه‌ای در این استان پرداخته است. برای این منظور سطح برداشت، عملکرد، تولید، حجم و بهره‌وری آب محصولات باغی و گلخانه‌ای استان خراسان رضوی در افق‌های 5 (1407-1403) و 10 ساله (1412-1407) پیش‌بینی و نسبت به دوره پایه (99-1396) موردارزیابی قرار گرفت. در صورت تحقق اهداف این مطالعه، نیاز آبی و حجم آب مصرفی محصولات باغی در هر دو سناریوی آبیاری کامل و کم‌آبیاری و هر دو افق نسبت به دوره پایه کاهش خواهد یافت. لیکن بهره‌وری آب این محصولات از 52/0 کیلوگرم بر مترمکعب در دوره پایه به 57/0 و 79/0 کیلوگرم بر مترمکعب به‌ترتیب در افق‌های 5 و 10 ساله در شرایط آبیاری کامل و به 72/0 و 94/0 کیلوگرم بر مترمکعب در شرایط کم‌آبیاری خواهد رسید. میزان عملکرد محصولات آبی و دیم باغی در دوره‌‌های افق نسبت به دوره پایه افزایش و سطح برداشت محصولات آبی کاهش و محصولات دیم افزایش خواهد یافت. بااین‌حال، میزان تولیدات دیم و آبی باغی در شرایط کم‌آبیاری با افزایش و میزان تولیدات آبی در شرایط آبیاری کامل در راستای تعادل‌بخشی آب با کاهش مواجه خواهد شد. میزان نیاز آبی محصولات گلخانه‌ای کاهش اما سطح برداشت، عملکرد، تولید، حجم آب مصرفی و بهره وری آب در دوره‌های افق نسبت به دوره پایه افزایش خواهد یافت. تقاضای و میزان تولیدمیوه در استان در افق‌های 5 و 10 ساله نسبت به دوره پایه افزایش خواهد یافت؛ لذا تراز تجاری استان منفی‌تر و درصد خوداتکایی کاهش خواهد یافت. جهت دستیابی به نتایج این مطالعه راهکارهایی همچون توجه به ارقام و نهال‌های استاندارد رویشی، افزایش و نگهداری ماده آلی خاک، کاهش هزینه‌های تولید و ضایعات کشاورزی و افزایش بهره‌وری آب و کارایی آبیاری پیشنهاد می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the Status of Horticultural and Greenhouse Products in Razavi Khorasan Province, Perspective and Solutions According to the water capacity

نویسندگان [English]

  • Ahmad Zarea Feizabadi 1
  • Fatemeh Yaghoubi 2
  • Abbas Keshavarz 3
  • Mohammad-Hossein Shariatmadar 4
1 Member of the Agricultural Committee of the National Center for Strategic Studies of Agriculture and Water use at Iran's Chamber of Commerce, Tehran, Iran and Professor of Agricultural Research, Education and Extension Organization, Research Cen
2 Postdoctoral Researcher of Crop Ecology, Department of Agrotechnology, Faculty of Agriculture, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
3 Research Assistant of the National Center for Strategic Studies of Agriculture and Water use at Iran's Chamber of Commerce, Tehran, Iran and member of the academic staff of the Agricultural Research, Education and Extension Organization, Seed an
4 Head of the National Center for Strategic Studies of Agriculture and Water use at Iran's Chamber of Commerce, Tehran, Iran
چکیده [English]

With the aim of providing food security and taking into account the water capacity of Razavi Khorasan province, this study has predicted the future capacity of horticultural and greenhouse Products production in this province through documentary and library studies. The harvested area, yield, production, volume and water productivity of horticultural and greenhouse products in Razavi Khorasan province for 5 (2024-2028) and 10-year horizons (2024-2033) were predicted and compared to the baseline (2017-2020). If the goals of this study are fulfilled, the water requirement and the amount of water consumed by horticultural products will decrease in both full and deficit irrigation scenarios and both horizons compared to the baseline. But the water productivity of these products increased from 0.52 kg m-3 in the baseline to 0.57 and 0.79 kg m-3, respectively in 5- and 10- year horizons under full irrigation conditions and to 0.72 and 0.94 kg m-3 under deficit irrigation conditions. The yield of irrigated and rainfed horticultural products will increase and the harvested area of irrigated horticultural products will decrease and that of rainfed horticultural products will increase in the horizon periods compared to the baseline. However, the amount of rainfed and irrigated horticultural production in deficit irrigation conditions will increase and the amount of water production in full irrigation conditions will face a decrease in the direction of water balancing. The amount of water requirement by greenhouse crops will decrease, but the harvest level, yield, production, volume of water consumption and water productivity will increase in the horizon periods compared to the baseline. The demand for fruit in the province and its production rate will increase in the 5- and 10-year horizons compared to the baseline. Therefore, the trade balance of the province will be more negative and its self-reliance percentage will decrease.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Deficit irrigation
  • Full irrigation
  • Production
  • Water productivity
  • Yield